Onderzoek naar herhaalrecepten voor antibiotica bij luchtweginfecties door de huisarts heeft aangetoond dat deze in het Verenigd Koninkrijk veel worden voorgeschreven, ondanks bewijs dat ze weinig voordeel voor de patient opleveren. Onderzoekers (van de universiteiten van Bristol en Bath, King's College London en het UMC Utrecht) roepen daarom op om het gebruik ervan terug te dringen en dergelijke herhaalrecepten tot doelwit te maken van interventies om rationeel antibioticagebruik te bevorderen.

Luchtweginfecties zijn een van de meest voorkomende redenen waarom mensen in het Verenigd Koninkrijk (VK) een huisarts bezoeken. Veel luchtweginfecties worden veroorzaakt door virussen en de richtlijnen voor de huisartsenpraktijk adviseren om bij de overgrote meerderheid van de patiënten geen of pas in tweede instantie antibiotica voor te schrijven. Desondanks resulteert 54 procent van de huisartsbezoeken vanwege een luchtweginfectie in het VK in het voorschrijven van antibiotica. Wereldwijd zijn luchtweginfecties verantwoordelijk voor 60 procent van het aantal recepten voor antibiotica door de huisarts en mede hierdoor zijn luchtweginfecties een van de belangrijkste aanjagers van antibioticaresistentie. Over het voorschrijfgedrag door huisartsen van antibiotica voor luchtweginfecties is al veel bekend. Echter, omdat er in de wetenschappelijke literatuur weinig beschreven is over herhaalrecepten onderzochten Engelse en Nederlandse onderzoekers dit specifieke aspect.

Vaak een herhaalrecept

Uit het onderzoek, waarbij meer dan 900.000 luchtweginfecties in een register met patiëntendossiers van 530 Engelse huisartspraktijken werden geanalyseerd, bleek dat bijna 20 procent van de volwassenen en 10 procent van de kinderen een tweede antibioticakuur kregen voorgeschreven binnen dezelfde episode van een onderste luchtweginfectie. Bijna de helft (48,3 procent) van deze herhaalrecepten betrof een antibioticum uit dezelfde klasse. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat voor de meeste kinderen en volwassenen met een infectie van de onderste luchtwegen, vooral voor degenen zonder chronische longziekte, een antibioticakuur waarschijnlijk niet werkt. Echter, hierdoor ontstaat wel bezorgdheid over overmatig antibioticagebruik wat leidt tot ontwikkeling van antibioticaresistentie.

Uit het onderzoek bleek verder dat de huisarts vaker een herhaalrecept voor antibiotica voorschreef wanneer een patient vaak de huisarts bezoekt vanwege een luchtweginfectie en wanneer een patient al eerder een herhaalrecept voor antibiotica heeft gekregen. Ook leeftijd was een belangrijke factor, waarbij zowel jonge kinderen (jonger dan 2 jaar) als oudere volwassenen (ouder dan 65 jaar) vaker een herhaalrecept kregen.

Utrechtse expertise

Het UMC Utrecht werkt nauw samen met de Universiteit van Bristol bij het bepleiten en bestuderen van het bevorderen van rationeel antibioticagebruik (dit wordt vaak ‘antimicrobial stewardship’ genoemd) en heeft een grote epidemiologische expertise bij het analyseren van geavanceerde Britse elektronische patiëntendossiers.

Arief Lalmohamed, ziekenhuisapotheker en universitair hoofddocent bij het UMC Utrecht en eerste auteur van het onderzoek, zei: "Herhaald antibioticagebruik binnen een episode van een luchtweginfectie is verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van alle antibiotica die worden voorgeschreven. In het licht van onze bevindingen is het duidelijk dat interventies op het gebied van het bevorderen van rationeel antibioticagebruik verder moeten gaan dan alléén het eerste antibioticumrecept om onnodige herhaalrecepten aan te pakken."

Alastair Hay, huisarts en hoogleraar eerstelijnsgezondheidszorg aan het Centre for Academic Primary Care van de University of Bristol, en hoofdonderzoeker van het onderzoek, voegde hieraan toe: "Het lijkt ongeloofwaardig dat het herhalen van antibioticakuren enig voordeel heeft, aangezien er duidelijk bewijs is dat kinderen en volwassenen zonder chronische longziekte geen baat hebben bij een eerste antibioticakuur, en dat de autoriteiten in het VK enkel een 5-daagse antibioticakuur aanbeveelt voor ernstige infecties van de onderste luchtwegen, zoals een longontsteking."

Publicatie

Lalmohamed A, Venekamp RP, Bolhuis A, Souverein PC, Wijgert JHHM van de, Gulliford MC, Hay AD. Within-episode repeat antibiotic prescriptions in patients with respiratory infections: a population-based cohort study. Journal of Infection 2024;88:106135